Wypadek i pierwsza pomoc
Codziennie: w domu, w szkole, na ulicy lub gdziekolwiek indziej zdarzają się wypadki, w których często poszkodowanymi są dzieci. Niejednokrotnie zdarza się również, iż to właśnie dzieci, jeżeli nie uczestniczą bezpośrednio w wypadkach, są ich naocznymi świadkami. W związku z tym sensownym wydaje się zapoznanie ich tak wcześnie, jak to jest możliwe z podstawowymi zasadami postępowania wobec poszkodowanych w różnego rodzaju zdarzeniach. Przedstawione rodzaje obrażeń powstałych na skutek wypadków drogowych, jak i w czasie zabawy, wycieczki itp., wybrano ze względu na ich częste występowanie wśród dzieci i młodzieży oraz uwzględniono możliwości udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym przez ich rówieśników.
Co to jest pierwsza pomoc?
Osoby udzielające pierwszej pomocy są z reguły laikami. Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że często minuty, a nawet sekundy decydują o życiu ofiary wypadku, niezwykle ważna staje się umiejętność udzielenia pierwszej pomocy przez osoby będące świadkami tego zdarzenia. Nauczając dzieci podstawowych zasad udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej poszkodowanym w różnego rodzaju wypadkach, szczególnie należy uwypuklić następujące zagadnienia:

• uzmysłowienie, jakie istotne znaczenie ma pomaganie innym i sobie samemu w nieszczęśliwych wypadkach,
• informacje o środkach pierwszej pomocy, jakie należy stosować przy różnych typach obrażeń,
• działania zabezpieczające miejsce wypadku (zwłaszcza drogowego) przed zagrożeniem ze strony innych użytkowników terenu, na którym nastąpił wypadek,
• skuteczne działania mające na celu sprowadzenie na miejsce wypadku specjalistycznych służb (pogotowie, policja, straż pożarna).

Udzielana pomoc będzie znacznie skuteczniejsza, jeżeli „ratujący'' ma do dyspozycji podstawowe materiały sanitarne będące na wyposażeniu podręcznej apteczki.
Wzorcowa apteczka winna zawierać:

• bandaże bawełniane
• bandaże elastyczne
• chusty trójkątne
• przylepiec w rolkach
• przylepiec z opatrunkiem
• nożyczki
• agrafki
• rękawiczki gumowe
• numery telefonów pogotowia, straży pożarnej i policji.

KRWOTOKI:
1.Najczęściej spotykanym u dzieci krwotokiem jest krwawienie z nosa spowodowane urazem mechanicznym (uderzenie piłką, upadek na rowerze itp.).
Postępowanie - pierwsza pomoc:

• posadź poszkodowanego z głową pochyloną do przodu i zatkaj tamponikami kanały nosowe,
• połóż poszkodowanemu zimny kompres na kark i nos.

Nie wolno! Nie odchylaj głowy poszkodowanego do tyłu, gdyż krew spływać będzie do gardła, powodując groźbę zakrztuszenia i odruchy wymiotne.
2.Spowodowane ranami ciętymi i kłutymi.
W przypadku, gdy skaleczenie jest powierzchowne, nie staraj się natychmiast zatamować krwawienia. Wypływająca krew powoduje samooczyszczenie się rany. Słabo krwawiące rany należy zabezpieczyć opatrunkiem, aby nie dopus'cić do ich zanieczyszczenia i infekcji. Najlepszym opatrunkiem na taką ranę jest plaster z opatrunkiem, który nakładamy na skaleczone miejsce w taki sposób, aby materiał przylepny przykleić wokół skaleczonego miejsca. Jeżeli skaleczenie jest głębokie i rozlegle, a krwawienie obfite, należy zatamować wypływającą krew poprzez przyłożenie do rany tamponu z wyjałowionej gazy i stosunkowo mocne owiniecie bandażem.Rany, z którymi musimy udać się do lekarza:

• wszystkie o znacznych rozmiarach i obfitym krwawieniu,
• w których tkwią ciała obce,
• obrażenia oczu,
• kłute, gdyż wskutek nich mogą być uszkodzone narządy wewnętrzne,
• głębsze rany w grzbietach dłoni i stóp, gdyż mogą być uszkodzone ścięgna,
• rany powstałe na skutek ugryzienia (istnieje niebezpieczeństwo infekcji np. wścieklizny),
• ukąszenia węży.

Nie wolno!
Jeżeli głęboko w ranie tkwi obce ciało (np. szkło), nie wolno usuwać go samemu. Może to zrobić tylko lekarz, ponieważ może to spowodować dodatkowe obfite krwawienie lub nawet uszkodzenia dodatkowe tkanek, naczyń krwionośnych lub nerwów. Opatrując rany staraj się unikać kontaktu z krwią poszkodowanego używając gumowych rękawiczekUSZKODZENIA KOŚCI I STAWÓW:
1. Złamania:
Rozróżniamy dwa rodzaje złamań:

• zamknięte, gdy skóra w okolicy złamanej kos'ci nie uległa uszkodzeniu,
• otwarte, gdy w okolicy złamania nastąpiło przerwanie powłoki skórnej i wystają odpryski kostne.

Jednoznaczne objawy złamania kości to: odchylenie od jej osi, przesunięcie, obniżona zdolność ruchowa, wystawanie części kości (przy złamaniach otwartych). W wyniku braku fachowej pomocy złamanie zamknięte bardzo łatwo może przekształcić się w złamanie otwarte. Podobnie, brak odpowiedniej pomocy w przypadku złamania otwartego może doprowadzić do dalszych komplikacji w postaci infekcji i zropienia rany oraz szpiku kostnego, a te z kolei mogą spowodować nieprawidłowe zrastanie się kości. Złagodzenie bólu u poszkodowanego można osiągnąć poprzez takie ułożenie zranionej części ciała, aby nie była ona narażona na przesuwanie i dalsze uszkodzenie. Odzież w okolicy złamania można ostrożnie rozluźnić, uważając jednak, aby nie pogłębić uszkodzenia (np. rozsznurować but na złamanej nodze, ale go nie zdejmować). Przy otwartych złamaniach należy natychmiast założyć sterylny opatrunek.
Oto kilka przykładów zabezpieczania złamań:
Zabezpieczenie złamanego ramienia.
Zabezpieczenie złamanego obojczyka.
Zabezpieczenie złamanego przedramienia.Zabezpieczenie złamanego uda.Zabezpieczenie złamanego podudzia.
2.Skręcenia lub zwichnięcia stawu:
Objawy:

• silny ból i natychmiastowy obrzęk w przypadku skręcenia oraz dodatkowo - przy zwichnięciu - silne zniekształcenie okolicy stawu.

Pomoc -postępowanie:

• założenie zimnego kompresu i unieruchomienie okolicy poszkodowanego stawu,

3.Szczególnie ciężki i niebezpieczny jest uraz kręgosłupa na jakimkolwiek odcinku. W każdym takim przypadku można podejrzewać jego złamanie, co wymaga szczególnie ostrożnego działania zabezpieczającego. Na rycinach pokazujemy, w jaki sposób należy unieruchomić poszkodowanego z podejrzeniem urazu kręgosłupa:URAZY GŁOWY:
To stosunkowo częste i bardzo groźne dla życia efekty wypadku, w którym jego uczestnik przejmuje na głowę siłę upadku lub uderzenia twardym przedmiotem.
Takie skutki niosą za sobą głównie wypadki samochodowe, upadki na rowerze, zderzenie w czasie gry sportowej (zabawy) z innym jej uczestnikiem, słupkami bramek piłkarskich itp.
Każdy uraz głowy (skaleczenie) należy zabezpieczyć podobnie jak inne urazy oraz jak najpilniej zapewnić poszkodowanemu pomoc lekarską. Podejmowanie dodatkowych działań, jak: przenoszenie, przewożenie lub próby stawiania na nogi czy chodzenia mogą pogorszyć stan poszkodowanego. Oto praktyczne przykłady opatrzenia rany na głowie:
a)
b)c)d)e)Opatrzenie rany na głowie: a - za pomocą chusty; b - za pomocą bandaża; c - opatrunek żuchwy; d - d - opatrunek oka; e - opatrunek nosa.Omdlenie: To skutek chwilowego niedotlenienia mózgu spowodowanego najczęściej bólem, brakiem świeżego powietrza, wysoką temperaturą otoczenia, zmęczeniem czy nawet głodem. Zdarzają się one często u dzieci anemicznych i wrażliwych na przebywanie w dusznych pomieszczeniach. Główne objawy omdlenia to bladość skóry i zimne poty.
Postępowanie - pomoc:

• poluzować omdlałemu odzież w okolicy szyi i piersi,
• ułożyć płasko z podniesionymi kończynami dolnymi,
• udostępnić dopływ świeżego powietrza.

Postępowanie takie z reguły szybko przywraca przytomność osłabionemu.Nie wolno:

• podkładać pod głowę poduszki,
• podawać płynów do picia.

OPARZENIA:
Są to bardzo częste obrażenia, wynikające z braku należytej ostrożności w obchodzeniu się z gorącymi przedmiotami i płynami. Aby złagodzić skutki oparzenia, należy zranione (poparzone) miejsce, bez względu na to czy jest ono przykryte ubraniem, czy nie, jak najszybciej ochłodzić, polewając je zimną wodą lub przykładając zimne kompresy. Wspomniane ochładzanie poparzonego miejsca powinno trwać ok. 10 - 15 minut, gdyż służy złagodzeniu bólu i zapobiega głębszym uszkodzeniom tkanki. Ogólnie rozróżnia się oparzenia termiczne i chemiczne. Postępowanie ratunkowe przy obu rodzajach oparzeń jest podobne z tą jedną różnicą, że przy oparzeniach termicznych nie podejmujemy bez pomocy lekarskiej jakichkolwiek czynności związanych ze zdejmowaniem odzieży z miejsc poparzonych, natomiast możemy, a nawet powinniśmy to zrobić w przypadku oparzeń chemicznych.
Pierwsza pomoc przedlekarska winna polegać na zabezpieczeniu miejsc poparzeń sterylną chustą trójkątną.
Oto przykłady założenia opatrunków:Opatrunek ramienia.Opatrunek ręki.Opatrunek nogi.Dwustronny opatrunek piersi i ramion.
Wskazane jest, aby oparzenia zobaczył lekarz.
Nie wolno:
Nie smaruj poparzonego miejsca tłuszczem, białkiem jajka, maścią ani żadnymi kosmetykami. Gdy w miejscu oparzenia powstanie pęcherz - nie przekłuwaj go.
UTRATA PRZYTOMNOŚCI I ODDECHU:
By żyć, musimy oddychać. Nasz organizm potrzebuje ciągłego zaopatrzenia w tlen, który jest dostarczany z wdychanym powietrzem do płuc. Niedrożne drogi oddechowe uniemożliwiają oddychanie, powodują zatrzymanie się oddechu. W stanie bezdechu - jeśli nie przyjdzie pomoc - w ciągu kilku minut następuje śmierć. Niedrożność dróg oddechowych i bezdech są jeszcze bardziej niebezpieczne, gdy poszkodowany jest nieprzytomny. Dlatego w pierwszej kolejności musisz się starać przywrócić drożność dróg oddechowych. Jest to prosta czynność, która często wystarczy, by przywrócić oddech.
Postępowanie - pomoc:
Odchyl głowę poszkodowanego do tyłu! (ilustracja)Niedrożne drogi oddechowe:
Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny i leży na plecach z głową w normalnej pozycji, język jego może zapadać się, powodując niedrożność dróg oddechowych. Nie podkładaj nic pod jego głowę, bo tylko pogorszysz sytuację.Drożne drogi oddechowe:
Gdy głowa poszkodowanego jest odchylona do tyłu, język przesuwa się do góry i drogi oddechowe udrażniają się. Podłóż jedną dłoń pod jego szyję, staraj się unieść ją nieco do góry na ręku, a jednocześnie drugą dłonią naciskaj łagodnie na czoło, by głowa odchyliła się do tyłu.

• przekonaj się, czy poszkodowany jest przytomny. (Objawami braku przytomności jest brak reakcji na dotyk i wołanie),
• podejmij czynności związane ze sztucznym oddychaniem. Poszczególne fazy tej działalności zaprezentowano na rycinach:Sztuczne oddychanie prowadzimy najskuteczniej, wdmuchując powietrze z własnych ust do ust lub nosa poszkodowanego.Faza I
  Poszkodowany leży na twardym podłożu, głowa odchylona, podtrzymujemy szczękę dolną i uszczelniamy nos. Równocześnie sami wciągamy powietrze.Faza II
  Napełniamy płuca poszkodowanego, wdmuchując powietrze do jego ust. Obserwujemy unoszenie się klatki piersiowej.Faza III
  Odejmujemy usta od ust poszkodowanego. Słuchamy szmeru wydechu i obserwujemy opadanie klatki piersiowej poszkodowanego. Równocześnie wciągamy powietrze.po stwierdzeniu powrotu czynności oddechowych u poszkodowanego układamy go w pozycji bocznej ustalonej (wg poniższych rycin) pozwalającej na swobodny oddech i nie powodujący ucisku serca i ewentualnego ponownego braku drożności dróg oddechowych.Faza I
  Dziecko leży na wznak na twardym podłożu. Nogę dziecka, która jest bliżej osoby ratującej, zginamy w kolanie, stopę dosuwamy do pośladka.Faza II
  Rękę dziecka, która znajduje się po tej samej stronie co zgięta noga, podsuwamy pod pośladek.Faza III
  Rękę dziecka, która leży dalej od ratującego, unosimy w górę i podciągamy do siebie, obracając dziecko ku sobie.Faza IV
  Głowę dziecka odchylamy ku tyłowi, twarz zwracamy na bok. Dłoń, za którą pociągaliśmy przy obrocie, podkładamy pod policzek.Po tych czynnościach należy bacznie obserwować zachowanie się poszkodowanego (szczególnie chodzi o oddech) i pilnie wezwać pomoc medyczną.