Badania nad oddziaływaniem elektryczności na ludzi rozpoczęto już w końcu XVIII wieku. Pokazy reakcji ciała ludzkiego na działanie prądu elektrycznego były wtedy często wykonywane dla sensacji. Źródłem prądu była maszyna elektrostatyczna. Na przełomie XX wieku pojawiły się pierwsze udokumentowane śmiertelne wypadki porażeń prądem elektrycznym w przemyśle. Początkowo uważano, że przyczyną śmierci porażonych jest uduszenie spowodowane zaprzestaniem oddychania. Wkrótce jednak stwierdzono, że przyczyną śmierci spowodowanej elektrycznością jest zakłócenie pracy serca. Wtedy też powstawało wiele różnych hipotez wzajemnie się wykluczających.
W 1934 roku H. Freiberger opublikował w Niemczech pierwszą monografię o działaniu prądu elektrycznego na ludzi, która przez wiele lat była podstawą w ochronie przeciwporażeniowej. W końcu lat sześćdziesiątych pojawiły się dążenia w ramach Międzynarodowej Komisji Elektrotechniki IEC do ujednolicenia wiedzy z zakresu bezpieczeństwa użytkowania energii elektrycznej. Powołana komisja kierowana przez G. Biegelmeiera opracowała w 1974 roku raport IEC - Publikacja nr 479 pt. "Działanie prądu elektrycznego na ludzi". Publikacja ta nie uwzględniała wszystkich wyników prowadzonych wtedy badań elektropatologicznych. Braki te usunięto w kolejnych nowelizacjach. Ostatni raport komisji IEC wydano w roku 2002 [5].
Skutki działania prądu stałego na organizm człowieka różnią się od skutków powodowanych prądem przemiennym. Wiedza o działaniu prądu stałego na człowieka była zawsze mniejsza od wiedzy o wpływie prądu przemiennego. Prąd stały oznacza prąd wolny od tętnień, w którym składowa okresowa stanowi nie więcej niż 15% składowej stałej.

1. Objawy porażenia prądem stałym

Porażenie prądem stałym

Porażenie prądem stałym jest bardziej niebezpieczne od porażenia prądem zmiennym, w którym intensywność uszkodzeń zależy bowiem od wysokości napięcia elektrycznego prądu oraz oporu elektrycznego. Odczuwalne objawy zależne są od wartości natężenia prądu stałego. Przy przepływie prądu stałego o natężeniu do 2mA nie są odczuwalne żadne objawy oraz brak jest zmian w układzie nerwowym. Jednak długotrwałe działanie takiego prądu może doprowadzić do zatrucia organizmu, spowodowanego rozkładem płynów ustrojowych na drodze elektrolizy. Przy wartości 30mA (u kobiet 20mA) jest jeszcze możliwość samouwolnienia od elektrod, mimo pojawiających się już bolesnych skurczów mięśni rąk. Wraz ze wzrostem natężenia prądu pojawiają się zaburzenia rytmu serca. Gdy natężenie prądu wynosi ponad 30mA, a czas przepływu prądu jest dłuższy niż 2 minuty, może pojawić się fibrylacja komór serca, utrata przytomności oraz oparzenie skóry. Intensywność oparzenia skóry zależna jest od czasu działania prądu na organizm oraz gęstości prądu. Mogą pojawić się pęcherze na skórze w miejscu działania prądu, ale także zwęglenie skóry, martwica skóry, martwica mięśni i nerwów oraz naczyń krwionośnych. W groźniejszych przypadkach może dojść do uszkodzenia narządów wewnętrznych, zatrzymania krążenia i oddechu.
Po porażeniu prądem, nawet już po odłączeniu źródła prądu, mogą pojawić się objawy wstrząsu pourazowego, jak blada, zimna skóra, zlewne poty, dreszcze, przyśpieszone tętno oraz lęk.

2. Pierwsza pomoc przy porażeniu prądem stałym

Pierwsza pomoc przy porażeniu prądem stałym zależna jest od występujących objawów. Ratujący musi mieć pewność, że nie zagraża mu żadne niebezpieczeństwo i dopiero wtedy może podjąć czynności ratownicze. Należy odłączyć źródło prądu. Jeżeli jest taka możliwość, za pomocą drewnianych przedmiotów odsunąć poszkodowanego od źródła prądu. Należy pamiętać, aby nigdy przed odłączeniem przepływającego prądu nie dotykać poszkodowanego gołymi rękami. Konieczne jest wezwanie pogotowania ratunkowego. Gdy pacjent jest nieprzytomny i występuje zatrzymanie krążenia oraz oddechu, należy podjąć czynności resuscytacyjne, tzn. wykonać sztuczne oddychanie oraz masaż serca. Czasami w wyniku skurczu mięśni międzyżebrowych nie jest możliwe wykonanie uciskania klatki piersiowej. W takim wypadku wykonywane jest tylko sztuczne oddychanie i co jakiś czas sprawdzane napięcie klatki piersiowej. Po ustąpieniu skurczu mięśni, wykonuje się pełną reanimację krążeniowo-oddechową. Należy łagodzić również objawy wstrząsu pourazowego. Cały czas należy kontrolować stan poszkodowanego, można także okryć go kocem. Porażenie prądem stałym jest groźne, dlatego też wyznaczono dopuszczalne napięcie prądu mogące przepływać przez przewody. W warunkach normalnych, tj. np. w mieszkaniach, lokalach biurowych, szkołach, teatrach itp., jest to wartość 120V. W miejscach o zwiększonym ryzyku zagrożenia porażenia prądem, tj. np. łazienki, sauny, bloki operacyjne w szpitalach, tereny budowy itp., wartość dopuszczalnego napięcia prądu stałego to 60V.