1. Tryb postępowania w zaleznosci od stanu poszkodwanego .

Jeśli jesteś pewien, że okoliczności wypadku nie zagrażają zdrowiu i życiu twojemu, poszkodowanego i innych osób obecnych na miejscu wypadku, przejdź do oceny stanu poszkodowanego. Oceniając stan poszkodowanego zawsze należy sprawdzć czynności życiowe. Postępuj zawsze w takiej kolejności:

1) kontrola przytomności,

2) kontrola drożności dróg oddechowych,

3) kontrola oddychania,

4) kontrola tętna.

1. KONTROLA PRZYTOMNOŚCI Sprawdź czy poszkodowany jest przytomny: • spróbuj z nim porozmawiać, • klepnij poszkodowanego lekko w ramię, • nad głową poszkodowanego lekko klaśnij w ręce. Jeśli poszkodowany nie reaguje na te bodźce, to możesz stwierdzić, że jest nieprzytomny.

ROZMOWA Z POSZKODOWANYM Stawiaj proste pytania typu: "co się stało?", "jak się pan nazywa?", "czy coś boli?". Wydawaj proste polecenia. Nakłoń poszkodowanego, aby spróbował ścisnąć twoją rękę lub zmrużył oczy. Czasami poszkodowany nie reaguje słownie, ale jest w stanie wykonać proste polecenia.

LEKKIE KLEPNIĘCIE POSZKODOWANEGO W RAMIĘ I KLAŚNIĘCIE NAD GŁOWĄ Uwaga! Nigdy nie potrząsaj poszkodowanym!

2. KONTROLA DROŻNOŚCI DRÓG ODDECHOWYCH. Postaraj się, aby drogi oddechowe były drożne:

• rozepnij uciskające ubranie,

• skontroluj jamę ustną i usuń ciała obce,

• odchyl głowę i wysuń żuchwę

. ROZLUŹNIJ UCISKAJĄCE UBRANIE

Uciskające ubranie (np. zaciśnięty krawat, koszula zapięta na ostatni guzik) to te części ubrania, które uniemożliwiają swobodne oddycha-nie Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, rozluźnij jego ubranie. Jeśli poszkodowany jest przytomny, może wykonać tę czynność sam.

KONTROLA JAMY USTNEJ I USUNIĘCIE CIAŁ OBCYCH

Jeśli masz do czynienia z osobą nieprzytomną zwróć uwagę na to, czy w jamie ustnej nie znajdują się ciała obce (resztki pokarmu, wybite - odłamane zęby, luźna proteza zębowa). Spróbuj wyciągnąć te przedmioty z jamy ustnej nie ruszając przy tym głową poszkodowanego Poszkodowany przytomny również może mieć w jamie ustnej ciało obce. Poproś, wtedy poszkodowanego aby wypluł wszystko z jamy ustnej. Jeśli w jamie ustnej znajdują się wymiociny, które utrudniają oddychanie, usuń je za pomocą chusteczki. Jeśli poszkodowany leży na wznak, przechyl lekko jego głowę na bok.

ODCHYLENIE GŁOWY I WYSUNIĘCIE ŻUCHWY U człowieka nieprzytomnego język może obsunąć się ku tyłowi blokując wejście do krtani. Ustawienie głowy powodujące zapadanie się języka. Aby zmniejszyć ryzyko uduszenia się, należy odchylić głowę i wysunąć żuchwę. Wyjątek: nie odchylaj głowy gdy podejrzewasz obrażenia kręgosłupa. W tym przypadku musisz unikać poruszania głową poszkodowanego. Przy każdym, poważnym wypadku, a na pewno przy utracie przytomności, musisz założyć, że poszkodowany może mieć uszkodzony kręgosłup. Jeśli przypuszczasz, że poszkodowany ma uszkodzony kręgosłup nie poruszaj jego głową. Gdy wystąpią problemy z oddychaniem ostrożnie sprawdź jamę ustną i wysuń jedynie delikatnie żuchwę.

SPOSÓB POSTĘPOWANIA ODCHYLENIE GŁOWY I WYSUNIĘCIE ŻUCHWY Głowę poszkodowanego należy delikatnie odchylić wzdłuż osi ciała. Jedną rękę połóż na czole poszkodowanego. Palec wskazujący i środkowy drugiej ręki połóż pod brodę. Lekko przyciśnij czoło poszkodowanego jedną ręką, jednocześnie drugą ręką wysuń żuchwę do przodu. Drogi oddechowe są teraz maksymalnie drożne.

POSZKODOWANY NIE LEŻY NA PLECACH Gdy poszkodowany leży na brzuchu, postępuj jak wyżej. Gdy poszkodowany leży na boku, postępuj jak wyżej. 3. KONTROLA ODDYCHANIA Dorosły człowiek oddycha przeciętnie 12 razy na minutę (1 oddech co ok. 5 sek.). Przez co najmniej 5 sekund kontroluj oddychanie poszkodowanego patrząc, słuchając i wyczuwając czy oddycha. Jeśli poszkodowany oddycha, zobacz czy: • oddech jest szybki, normalny czy wolny, • oddech jest głęboki, normalny czy płytki, • oddycha z łatwością, z trudnością czy z bólem. Jeśli poszkodowany przestał oddychać, należy wykonać dwa wdmuchnięcia. Nauczysz się tego w rozdziale pt. "Zatrzymanie oddychania". SPOSÓB POSTĘPOWANIA KONTROLA ODDYCHANIA POSZKODOWANY JEST PRZYTOMNY Patrz

• na ruchy klatki piersiowej i brzucha,

• na wyraz twarzy przy oddychaniu,

• na ogólne zachowanie się poszkodowanego. Słuchaj

• w jaki sposób poszkodowany rozmawia (normalnie, z przerwami),

• jakie wydaje odgłosy podczas wdechu i wydechu, zwróć też uwagę na szybkość i głębokość oddechów

POSZKODOWANY JEST NIEPRZYTOMNY Przysuń głowę blisko do poszkodowanego. Kontrola oddychania w pozycji odchylenia głowy i wysunięcia żuchwy. Przysuń głowę blisko do poszkodowanego. Kontrola oddychania przy prawdopodobnym obrażeniu kręgosłupa. Patrz Czy klatka piersiowa i brzuch poruszają się. Słuchaj Przysuń swoje ucho do ust i nosa poszkodowanego abyś mógł usłyszeć jego oddech. Wyczuwaj Jeśli poszkodowany oddycha, poczujesz wydychane powietrze na swoim policzku. Możesz ewentualnie położyć ostrożnie rękę na klatce piersiowej lub brzuchu poszkodowanego i wyczuć ruchy mięśni. Jeśli nie możesz przysunąć swojej głowy do poszkodowanego, wyczujesz jego oddech trzymając grzbiet swojej ręki mniej więcej centymetr nad ustami poszkodowanego.

4. KONTROLA TĘTNA Tętno człowieka dorosłego wynosi przeciętnie 60 - 80 razy na minutę. Kontroluj tętno przez 5 - 10 sekund. Jeśli wyczujesz tętno, sprawdź czy:

• jest szybkie, normalne czy wolne,

• jest dobrze czy słabo wyczuwalne,

• jest regularne czy nieregularne. Jeśli nie ma tętna, musisz zastosować zewnętrzny ucisk klatki piersiowej. Nauczysz się tego w rozdziale "Zatrzymanie krążenia".

SPOSÓB POSTĘPOWANIA KONTROLA TĘTNA NA TĘTNICY SZYJNEJ

Zarówno tętno przytomnego, jak i nieprzytomnego najlepiej jest wyczuwalne na tętnicy szyjnej, gdyż jest ona większa od tętnicy promieniowej na wysokości nadgarstka. Wskazujący i środkowy palec należy umieścić na krtani. Przesuń palce do tyłu między krtań i mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy. Uciśnij lekko tętnicę szyjną w kierunku kręgosłupa.

KONTROLA TĘTNA NA TĘTNICY PROMIENIOWEJ NA WYSOKOŚCI NADGARSTKA

. Jeśli poszkodowany jest przytomny, możesz tętno skontrolować także na wysokości nadgarstka. Ułóż palec środkowy i wskazujący na środku nadgarstka. Przesuń palce w kierunku kciuka, dopóki nie wyczujesz wgłębienia. W tym wgłębieniu wyczujesz tętno. Dokładnie pod tym miejscem leży kość. Uciśnij lekko tętnicę w kierunku kości. Nigdy nie kontroluj tętna kciukiem. Możesz wtedy wyczuć własne tętno zamiast tętna poszkodowanego!