Podczas udzielania pierwszej i kwalifikowanej pierwszej pomocy (KPP) może zaistnieć wskazanie do zastosowania odpowiedniego ułożenia osoby poszkodowanej. Prawidłowe zastosowanie pozycji ułożeniowej znacząco wpływa na stan poszkodowanego.

Przed zastosowaniem jakiejkolwiek pozycji ułożeniowej należy określić potrzeby wynikające ze stanu poszkodowanego/chorego. Nieumiejętne bądź nieodpowiednie układanie osób w stanie zagrożenia życia może skutkować skrajnym pogorszeniem stanu do zatrzymania czynności życiowych włącznie. Z drugiej strony, niezastosowanie odpowiedniego ułożenia w wyniku niepodjęcia czynności ratowniczych, niewykonanie tych czynności w pełnym zakresie bądź niewiedza osób udzielających pierwszej i kwalifikowanej pierwszej pomocy zakończy się podobnym skutkiem.

Przed przystąpieniem do wykonania czynności z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy należy przyjąć, że zmiana pozycji u poszkodowanego musi mieć wskazanie wynikające z jego stanu. Oznacza to, iż zastosowanie odpowiedniej pozycji wymaga właściwej interpretacji zebranych informacji podczas oceny czynności życiowych i badania poszkodowanego. Właściwe zebrane informacje, wpływają na właściwe rozpoznanie potrzeb poszkodowanego co bezpośrednio wpływa na skuteczność działań ratowniczych.

Pozycja przeciwwstrząsowa. Stosowana jest w przypadku wstrząsu krwotocznego. Zmniejszenie ilości krwi krążącej w naczyniach krwionośnych na skutek krwotoku zewnętrznego i/lub wewnętrznego. Wstrząs krwotoczny można rozpoznać badaniem wystąpienia objawów od zaburzeń świadomości (apatia, splątanie, pobudzenie, agresja, itp.) do utraty przytomności, zblednięciem i wychłodzeniem skóry, początkowo przyspieszeniem częstości oddychania ≥ 30/min. i akcji serca ≥120/min., spowolnieniem nawrotu kapilarnego >2 sekund, różnicą napięcia tętna na tętnicy szyjnej (wyczuwalne) a tętnicą promieniową (słabo wyczuwalne bądź niewyczuwalne).

Ratownicy działający w KPP po zaopatrzeniu poszkodowanego aby uzyskać pozycję przeciwwstrząsową powinni unieść nosze typu deska po stronie nóg poszkodowanego tak, aby pięty poszkodowanego były na wysokości jego twarzy.

Pozycja ta zapewnia przemieszczenie krwi z kończyn i trzewi - scentralizuje grawitacyjnie krew w obszarze największego zapotrzebowania.

Należy pamiętać,iż pozycję przeciwwstrząsową stosuje się wyłącznie w sytuacjach gdy występuje wstrząs! Nie jest to pozycja uniwersalna!

Pozycja z uniesioną głową (częścią noszy od strony głowy), wymagana jest dla kilku stanów zagrożenia życia i zdrowia. Jednym z nich jest uraz głowy. Zaopatrzonego poszkodowanego na noszach typu deska, ratownicy układają unosząc część noszy tupu deska po stronie głowy na wysokość równą poziomowi twarzy względem palców stóp poszkodowanego.

Pozycja ta ma na celu zmniejszenie ewentualnego krwawienia do wnętrza mózgoczaszki. Z uwagi , iż istnieją sprzeczne zdania specjalistów na temat stosowania tej pozycji, ratownicy działający w KPP powinni tę kwestię uzgodnić z odpowiednim terytorialnie koordynatorem ds. ratownictwa medycznego.

Pozycja ta jest także stosowana w urazach klatki piersiowej u poszkodowanych, u których mechanizm urazu bądź stan wymaga ułożenia na noszach typu deska jak i wszelkich stanach duszności u chorych (bez urazu), którzy nie zajmują samodzielnie pozycji ułatwiającej oddychanie np. u nieprzytomnych.

W tych przypadkach pozycja ta ułatwia oddychanie przez zmniejszenie nacisku trzewi jamy brzusznej na przeponę.

Należy pamiętać, że w przypadku duszności u osób, które układają się samodzielnie w wymuszonej stanem pozycji, nie należy tej pozycji zmieniać na siłę! Grozi to utrudnieniem oddychania i może skutkować pogorszeniem stanu tej osoby.

Pozycja z ugiętymi nogami stosowana w urazach brzucha. Ugięcie nóg powinno być poprzedzone wnikliwym badaniem miednicy i kończyn dolnych aby wykluczyć ich uraz. Zgięcie kończyn dolnych w stawach biodrowym i kolanowym zmniejsza napięcie mięśni brzucha, co wpływa na zmniejszenie dolegliwości bólowych a także ewentualne pogorszenie stanu poszkodowanego wynikające z nadmiernego bólu.

Pozycja na boku na noszach typu deska posiada dwa główne wskazania. Pierwszym jest niedrożność dróg oddechowych spowodowana gromadzeniem się np. krwi czy treści żołądka w ilości i/lub częstości grożącej zamknięciem światła dróg oddechowych. W tym przypadku pozycja na boku umożliwi grawitacyjną ewakuację gromadzącej się treści.

Drugim wskazaniem jest ciało obce w ranie po stronie pleców. Ułożenie poszkodowanego na boku zapobiegnie przemieszczeniu się ciała obcego, dodatkowo ułożenie na zranionym boku umożliwi nie uszkodzonemu płucu najbardziej efektywną wymianę gazową.

Przy ułożeniu na boku warto zaakcentować konieczność stałej ręcznej stabilizacji głowy, ponieważ nie jest możliwe prawidłowe zapięcie stabilizatora głowy. Aby wspomóc wysiłki ratownika prowadzącego ręczną stabilizację głowy, można podłożyć pod głowę poszkodowanego jeden ze stabilizatorów. Należy to wykonać ostrożnie, tak aby nie pogłębić ewentualnego urazu kręgosłupa w odcinku szyjnym.

W sytuacjach gdzie występują sprzeczne wskazania lub wiedza ratowników jest niewystarczająca aby właściwie zinterpretować objawy, należy zastosować pozycję "na wznak".

Przykłady sprzecznych wskazań: Uraz głowy i wstrząs krwotoczny; Uraz klatki piersiowej i krwotok z goleni; Złamanie miednicy i uraz brzucha; itd.

Pozycja "na wznak" stosowana w sytuacjach gdy jest wskazanie do pełnego zaopatrzenia osoby poszkodowanej bez innych wskazań lub istnieją sprzeczne wskazania, które się wzajemnie wykluczają.